Otoczenie regulacyjne

Grupa JSW jako przedstawiciel przemysłu ciężkiego i energochłonnego podlega zarówno krajowym, jak i unijnym regulacjom.

Z uwagi na charakter prowadzonej działalności  najważniejszym krajowym aktem prawnym z punktu widzenia JSW jest prawo przedsiębiorców oraz prawo geologiczne i górnicze, które reguluje kwestie związane m.in. z własnością kopalin, wykonywaniem i nadzorem nad pracami geologicznymi i górniczymi, odpowiedzialnością za szkody powstałe wskutek ruchu zakładu górniczego.  Z kolei, mając na uwadze podejmowane inicjatywy w Europie oraz na świecie w zakresie prowadzonej polityki przeciwdziałania zmianom klimatu, coraz większe znaczenie posiadają również te akty prawne, których celem jest minimalizowanie negatywnego oddziaływania prowadzonej działalności przedsiębiorstw branży wydobywczej na środowisko naturalne.

W zakresie opisu otoczenia regulacyjnego mającego istotny wpływ na funkcjonowanie JSW oraz Grupy JSW w 2020 r. należy zwrócić uwagę na następujące aspekty prawne.

Regulacje krajowe

Ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw

W 2020 r. wprowadzone zostały zmiany legislacyjne, aby ograniczyć negatywne skutki jakie wywoływało działanie siły wyższej w postaci zagrożenia epidemicznego. Od 14 marca 2020 r. do dnia 19 marca 2020 r. obowiązywał na terenie Rzeczypospolitej Polskiej stan zagrożenia epidemicznego. W dniu 20 marca 2020 r. ogłoszono stan epidemii, który obowiązywał przez pozostałą część 2020 r.

Pierwszą z istotnych ustaw regulujących rzeczywistość podczas stanu epidemii była wielokrotnie nowelizowana w 2020 r. ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych z dnia 2 marca 2020 r. Dla funkcjonowania Grupy JSW bardzo istotne znaczenie miało wprowadzenie uprawnień dla pracodawców, którzy w celu przeciwdziałania COVID-19 mogli polecać pracownikowi wykonywanie na czas oznaczony pracy określonej w umowie o pracę, poza miejscem jej stałego wykonywania (tak zwana praca zdalna).

Dodatkowo Prezes Rady Ministrów uzyskał możliwość, (po poinformowaniu ministra właściwego do spraw gospodarki) poleceń obowiązujących przedsiębiorców. Polecenia mogły być wydawane w drodze decyzji administracyjnej, podlegają one natychmiastowemu wykonaniu z chwilą ich doręczenia lub ogłoszenia oraz nie wymagały uzasadnienia.

Jedną z istotniejszych zmian mających wpływ na funkcjonowanie obrotu gospodarczego było także wprowadzenie możliwości modyfikowania umów, co do których zastosowanie znajdowały przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych w związku z wpływem okoliczności związanych z występowaniem choroby COVID-19 na ich wykonanie Dla Grupy JSW istotne znaczenie było również wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii albo w okresie 30 dni następujących po ich odwołaniu w przypadku odroczenia terminu płatności lub rozłożenia na raty należności na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie obowiązuje opłata prolongacyjna.

To przygotowany przez Rząd pakiet rozwiązań, którego głównym zadaniem jest wsparcie polskiej gospodarki w obliczu pandemii koronawirusa. Opiera się na pięciu podstawowych filarach: ochronie miejsc pracy i bezpieczeństwu pracowników, finansowaniu przedsiębiorców, ochronie zdrowia, wzmocnieniu systemu finansowego oraz inwestycjach publicznych. W pakiecie pomocowym wprowadzono rozwiązania, z których mogą skorzystać zarówno przedsiębiorcy, jak i sami pracownicy. Regulacje prawne składające się na pakiet obejmują szereg rozwiązań pomocowych w formie ustaw skierowanych do konkretnych branż w gospodarce, które najbardziej ucierpiały.

Rozwiązania pomocowe, z których skorzystała JSW i spółki zależne opisane zostały w tutaj

W dniu 27 sierpnia 2020 roku wydane zostało Rozporządzenie Ministra Klimatu w sprawie zmiany wielkości udziału ilościowego sumy energii elektrycznej wynikającej z umorzonych świadectw pochodzenia potwierdzających wytworzenie energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w 2021 roku. Na jego mocy utrzymana została na 2021 rok minimalna wielkość udziału energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w całkowitej rocznej ilości sprzedaży energii elektrycznej, która wynosi: 19,5% – w odniesieniu do energii elektrycznej wytworzonej z biogazu rolniczego przed dniem wejścia w życie rozdziału 4 ustawy lub innych niż biogaz rolniczy odnawialnych źródeł energii lub uiszczonej opłaty zastępczej; 0,50% – w odniesieniu do energii elektrycznej wytworzonej z biogazu rolniczego od dnia wejścia w życie rozdziału 4 ustawy lub ekwiwalentnej ilości energii elektrycznej wynikającej z umorzonych świadectw pochodzenia biogazu rolniczego, lub uiszczonej opłaty zastępczej.

Regulacje unijne

W grudniu 2019 roku Komisja Europejska zaprezentowała strategię Europejskiego Zielonego Ładu, która jest nową strategią na rzecz wzrostu gospodarczego, dzięki której Europa ma się stać kontynentem neutralnym dla klimatu do 2050 roku, i która ma za zadanie ożywienia gospodarki dzięki ekologicznym technologiom, zapewnienia zrównoważonego przemysłu i transportu oraz ograniczenie zanieczyszczenia. Komisja wskazała w niej poszczególne elementy, które muszą być zrealizowane, aby unijną gospodarkę uczynić neutralną klimatycznie. Przede wszystkim, ma to być efektywne i racjonalne wykorzystywanie zasobów przy jednoczesnym działaniu na rzecz ochrony bioróżnorodności, zmniejszaniu zanieczyszczenia i tym samym transformacja w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym.

Obszary polityki, które wchodzą w skład Zielonego Ładu to m.in. zrównoważony przemysł i wspieranie innowacji, inwestycje w technologie przyjazne dla środowiska, zrównoważona mobilność czy czysta energia. W celu realizacji tych celów unijny przemysł potrzebuje pionierów w dziedzinie klimatu i zasobów, którzy do 2030 roku opracowaliby pierwsze komercyjne zastosowania przełomowych technologii w kluczowych sektorach przemysłu. Najważniejsze obszary obejmują: czysty wodór, ogniwa paliwowe i inne paliwa alternatywne, magazynowanie energii oraz wychwytywanie, składowanie i utylizację dwutlenku węgla. Wszystkie te działania mają sprzyjać spełnieniu ambicji UE do bycia liderem w realizacji celów zrównoważonej przyszłości i sprawiedliwej społecznie, stopniowej transformacji.

Komunikat w sprawie Strategii Przemysłowej dla Europy opublikowany zgodnie z zapowiedzią z Europejskiego Zielonego Ładu w marcu 2020 roku określa cele jakie Komisja Europejska stawia sobie we wspieraniu wzrostu gospodarczego i dobrobytu w Europie. Przemysł europejski jest światowym liderem w wielu sektorach, odpowiadając za 20 % całkowitej wartości dodanej UE i zapewniając miejsca pracy dla 35 mln osób w UE. W strategii określono główne czynniki napędzające transformację przemysłową w Europie m.in.  zwiększenie przemysłowej i strategicznej autonomii Europy poprzez zapewnienie dostaw surowców krytycznych przy wsparciu „Planu działania na rzecz surowców krytycznych”, a także poprzez wspieranie innowacji i inwestycji. Komisja chce również wspierać przedsiębiorstwa w sprzedaży transgranicznej i wdrażać na szeroką skalę usługi cyfrowe na najwyższym poziomie. W transformacji przemysłu istnieje ryzyko uzależnienie  go od surowców nieenergetycznych, które w dużej mierze są przedmiotem importu spoza UE, i na które panuje duży popyt globalny. Popyt na nie według prognoz ma podwoić się do 2050 roku, szczególnie na surowce krytyczne, które są niezbędne w sektorach elektromobilności, baterii, odnawialnych źródeł energii, obrony, lotnictwa. W celu podejmowania działań na rzecz zwiększenia uniezależnienia się Unii od ich importu, Komisja w Strategii Przemysłowej zapowiedziała publikację Planu działania na rzecz Surowców Krytycznych.

Lista Surowców Krytycznych dla Unii Europejskiej (Critical Raw Materials List – CRM List) to komunikat  przygotowany przez Komisję Europejską po raz pierwszy w 2011 roku. Jest on aktualizowany co 3 lata i zawiera zestawienie surowców strategicznych i niezbędnych dla rozwoju niskoemisyjnej gospodarki europejskiej. Węgiel koksowy po raz pierwszy został uwzględniony w wykazie w 2014 roku i utrzymuje się w nim do tej pory. Lista Surowców Krytycznych w aktualizacji w 2020 roku została rozszerzona z 27 do 30 surowców.

3 września 2020 roku Komisja Europejska opublikowana aktualizację Listy Surowców Krytycznych jako część Planu Działania na rzecz Surowców Krytycznych pt. „Odporność w zakresie surowców krytycznych: wytyczanie drogi do większego bezpieczeństwa i bardziej zrównoważonego rozwoju”, w którym przedstawiony został plan działań na najbliższe lata w zakresie surowców, które obejmują m.in. powołanie Europejskiego Sojuszu na rzecz Surowców– ERMA. Sojuszu został powołany do życia 29 września 2020 roku, a już 5 listopada JSW stała się jego członkiem i od tamtej pory aktywnie uczestniczy w  pracach zespołów roboczych.

Europejski przemysł stalowy opiera się na  bezpiecznych, zrównoważonych i przystępnych cenowo dostawach strategicznych surowców. Brak wystarczających wewnętrznych źródeł podaży powoduje, że Unia Europejska i jej sektor wytwórczy są praktycznie w całości zależne od importu zarówno rudy żelaza, jak i węgla koksowego. Niestety, emisje pochodzące z transportu morskiego, czas oczekiwania na dostawy i ich niepewność w związku z nieprzewidywalnymi zjawiskami pogodowymi to niekorzystne aspekty uzależnienia od importu tych surowców. Z tego względu dokumenty Komisji Europejskiej, Plan Działania na Rzecz Surowców Krytycznych i Lista CRM 2020, wyrażają i wyraźnie podkreślają potrzebę wsparcia i ochrony dla lokalnych dostawców, którzy zaopatrują rodzimy, europejski rynek.

Plan Działania na rzecz Gospodarki o Obiegu Zamkniętym został publikowany przez Komisję Europejską wraz ze Strategią Przemysłową, ponieważ przejście na zrównoważony system gospodarczy jest nieodzowną jej częścią. Komisja chce wzmocnić możliwości dalszego propagowania obiegu zamkniętego w procesach przemysłowych, szczególnie tych energochłonnych. Ma to nastąpić m.in. poprzez ułatwienie i umożliwienie  symbiozy przemysłowej czyli przemiany produktu ubocznego jednej branży przemysłu w surowiec dla innej branży. Grupa JSW prowadzi prace nad projektami wprowadzenia na rynek innowacyjnych produktów węglopochodnych, które mają zastosowania w przemyśle chemicznym. Sektor produkcji baterii czy wodorowy  są wykazane przez Komisje jako jedne z priorytetowych i to w nich mają najszybciej być wprowadzone nowe podejście do optymalizacji zasobów, chodzi tu przede wszystkim o etyczne pozyskiwanie surowców i bezpieczeństwo dostaw.

Rosnące wymagania Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska znajdują odzwierciedlenie również w zwiększonych ograniczeniach i regulacjach prawnych związanych z redukcją emisji pyłów i gazów cieplarnianych.

Grupa JSW prowadzi stały nadzór nad wymaganiami prawnymi dotyczącymi ochrony środowiska, realizując niezbędne zadania inwestycyjne, pozwalające na spełnienie wszystkich wymogów środowiskowych. Świadome i odpowiedzialne działanie w oparciu o najwyższe standardy środowiska oraz konsekwencja w wypełnianiu zadań środowiskowych należą do priorytetowych zadań.

Jednym z celów priorytetowych Unii Europejskiej jest przeciwdziałanie zmianom klimatycznym poprzez m.in. ograniczanie zużycia naturalnych surowców energetycznych, wprowadzanie nowoczesnych i efektywnych technologii w zakresie produkcji energii, ograniczanie emisji dwutlenku węgla, zmniejszanie zużycia energii oraz zwiększenie znaczenia energetyki odnawialnej. Dla osiągnięcia tych celów Unia Europejska wprowadziła 16 lat temu system EU ETS, który jest systemem pułapów  handlu, polegający na wprowadzeniu limitu łącznych emisji niektórych gazów cieplarnianych emitowanych przez ponad 11 tysięcy elektrowni i zakładów produkcyjnych w państwach członkowskich, na Islandii, w Liechtensteinie, Norwegii i Szwajcarii. Około 45% całkowitych emisji w UE jest objętych tym systemem.

Dyrektywa jest głównym instrumentem UE regulującym emisje zanieczyszczeń z instalacji przemysłowych, natomiast jej głównym celem jest osiągnięcie możliwie najwyższego poziomu ochrony środowiska i ludzkiego zdrowia poprzez ograniczenie szkodliwych emisji przemysłowych w całej Unii stosując najlepsze dostępne techniki (BAT). Dyrektywa opiera się na kilku filarach, jak np. zintegrowane podejście, wykorzystanie najlepszych dostępnych technik, elastyczność, kontrola i udział społeczeństwa.

Trwa rewizja dyrektywy, propozycja nowelizacji ma zostać przedstawiona przez Komisję Europejską pod koniec 2021 roku.

Unijne regulacje prawne odnoszące się do środowiska i korzystania z zasobów naturalnych ulegają ciągłym zmianom, a tendencją ostatnich lat w tym zakresie jest podwyższanie obowiązujących standardów.

Grupa JSW chcąc im sprostać musi na bieżąco weryfikować czy eksploatowane instalacje technologiczne spełniają wymagania określone przez unijną Dyrektywę IED o emisjach przemysłowych. Dla instalacji posiadających pozwolenia zintegrowane, kluczowe jest spełnianie wymagań tzw. Konkluzji BAT, które to są decyzją wykonawczą Komisji Europejskiej i wynikają wprost z Dyrektywy IED.

Konkluzje są bezpośrednio wiążące w państwach członkowskich, obowiązują więc wszystkie zakłady danej branży w całej Unii Europejskiej i służą określeniu wielkości emisji zanieczyszczeń, jak również temu,  aby limity emisyjne odzwierciedlały właściwe proporcje między korzyściami a kosztami.

Modernizacja infrastruktury w koksowniach (baterie koksownicze, instalacje do oczyszczania i efektywnego wykorzystania gazu koksowniczego) – oprócz odnowienia potencjału produkcyjnego zakładów Grupy JSW – zawsze ma na celu zmniejszenie ich oddziaływania na środowisko.

Rozporządzenie z dnia 18 czerwca 2020 roku w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje (tzw. Rozporządzenie w Sprawie Taksonomii) dotyczy utworzenia pierwszego na świecie systemu klasyfikacji dla zrównoważonych działalności gospodarczych.

Ocenie według kryteriów określonych w taksonomii podlega działalność gospodarcza i to, czy jest ona zrównoważona pod kątem środowiskowym czy też nie. Działalność podlega oznaczeniu za pomocą europejskiego systemu klasyfikacji NACE, którego odpowiednikiem polskim jest PKD. Taksonomia dotyczy wyłącznie kwestii środowiskowych, tj. nie odnosi się do aspektów społecznych ani ładu korporacyjnego. Komisja przygotowuje akty delegowane dotyczące zgodności działalności z poszczególnymi celami środowiskowym wymienionymi w artykule 9 rozporządzenia.

System klasyfikacji będzie musiał być używany przez państwa członkowskie i Unię Europejską, uczestników rynku finansowego oferujących produkty finansowe, spółki finansowe i niefinansowe objęte raportowaniem niefinansowym (Dyrektywa w sprawie sprawozdawczości niefinansowej - NFRD).

Działalność zrównoważona środowiskowo będzie musiała spełniać następujące warunki: przyczyniać się istotnie do realizacji jednego z sześciu celów rozporządzenia (ujętych w artykule 9 rozporządzenia), nie szkodzić żadnemu z tych celów a także być prowadzona zgodnie z zasadami konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy.

Przepisy dotyczące celów środowiskowych w zakresie łagodzenia i adaptacji do zmian klimatu stosuje się od dnia 1 stycznia 2022 r., a przepisy dotyczące pozostałych czterech celów środowiskowych (art.9 od dnia 1 stycznia 2023 r.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 listopada 2019 roku w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych. Rozporządzenie SFDR weszło w życie 10 marca 2021 roku i  funkcjonuje w UE jako akt wiążący w całości, jest więc bezpośrednio stosowany w każdym państwie członkowskim. Oznacza to, że akt ten stał się częścią krajowego systemu prawnego wywierając bezpośrednie skutki w stosunku do uczestników rynku finansowego i doradców finansowych.

SFDR ma zastosowanie do produktów inwestycyjnych oraz usług doradztwa i zarządzania portfelem oraz reguluje obowiązki informacyjne podmiotów rynku finansowego.  Rozporządzenie nakłada na instytucje finansowe, w tym banki, nowe obowiązki w zakresie przejrzystości i ujawniania podejścia do zarządzania ryzykami dla zrównoważonego rozwoju w ramach prowadzonej działalności inwestycyjnej i podejmowanych przez dany podmiot decyzji inwestycyjnych.

Bezpośredniemu stosowaniu podlegają również akty wykonawcze do rozporządzenia, które w sposób szczegółowy regulują spoczywające na podmiotach obowiązki, tzw. regulacyjne standardy techniczne (Regualtory Technical Standards- RTS). Standardy te określają dwa rodzaje ujawnień, do których zobligowane będą instytucje finansowe - na poziomie instytucji finansowej i na poziomie produktu.

Jako jeden z kluczowych elementów Europejskiego Zielonego Ładu europejskie prawo o klimacie zawiera zobowiązanie UE do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku oraz cel pośredni, jakim jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych netto o co najmniej 55% do 2030 roku w porównaniu z poziomem emisji z 1990 roku.

Porozumienie w sprawie prawa o klimacie wprowadza również takie elementy jak: zobowiązanie do zapewnienia ujemnego bilansu emisji do 2050 roku, wzmocnienie przepisów dotyczących przystosowania się do zmiany klimatu, silnej spójności między politykami UE a celem neutralności klimatycznej czy zobowiązanie do podjęcia rozmów z przedstawicielami różnych sektorów w celu przygotowania sektorowych planów działania określających sposoby osiągnięcia neutralności klimatycznej w różnych obszarach gospodarki.

Po formalnym zatwierdzeniu wstępnego porozumienia z dnia 22 kwietnia 2021 roku przez Parlament i Radę Europejską prawo o klimacie zostanie opublikowane w Dzienniku Urzędowym UE i wejdzie w życie.